Communiceren over kinderarmoede zonder stigmatiseren (deel 2)

Zeven Counterframes

In deel 1 kon je lezen over de problematiek van kinderarmoede, die werd voorgesteld in 5 frames. De counterframes nodigen je uit om naar kinderarmoede te kijken vanuit een perspectief dat minder problematiserend is. Er schemeren oplossingen in door en er wordt met meer nuances over kinderarmoede gecommuniceerd.

Counterframe 1: DE KIEM
"Sarah leeft in een probleemsituatie, maar heeft mogelijkheden en dromen. Ze heeft het in zich om het te maken."

Alle kinderen hebben potentieel.

Het hangt af van de omgeving (materieel, sociaal, institutioneel,...)

of dit potentieel wordt benut.

Of het jonge plantje zal bloeien.

Het loont om te investeren in kinderen in armoede.

En dus om de omgeving -met inbegrip van de ouders- vruchtbaarder te maken.

Dit toekomstgerichte frame belicht actieve en positieve elementen. Het kind kan opbloeien, want armoede is geen 'vaste eigenschap' maar een kenmerk van de leefomgeving. Dit frame focust op economische en sociale voordelen van de strijd tegen kinderarmoede.

Counterframe 2: GULLIVER EN DE LILLIPUTTERS
"We zaten met de ouders van Sarah rond de tafel. Zij gaven ons tips en informatie over wat voor hen belangrijk is."

Kinderarmoede moeten we met zijn allen bekampen.

De strijd kunnen we alleen winnen als alle betrokken partijen op

gelijke voet en met vereende krachten samenwerken.

Kinderen in armoede en hun ouders zijn bondgenoten.

Dit positieve en hoopvolle samenwerkingsframe houdt een pleidooi in om kinderen in armoede en hun ouders actief te betrekken bij het zoeken naar oplossingen. Alle beetjes helpen, hoe kleinschalig ook. De kracht van samenwerking wordt benadrukt.

Counterframe 3: DE HARDE LEERSCHOOL
"Kijk naar Vincent Kompany. Die groeide op in een arme Brusselse buurt. Misschien juist daardoor heeft hij het gemaakt."

Wie als kind in armoede opgroeit, is hierdoor gehard

en is een expert en ervaringsdeskundige die alle facetten van de

problematiek kent. De pijn en schaamte die deze mensen hebben

ervaren, hun levenservaring en inzichten, zijn noodzakelijk om kinderarmoede

te kunnen bestrijden.

Mensen die in armoede opgroeiden en/of leven, kunnen met hun kennis, vaardigheden en expertise een rol spelen in de strijd tegen armoede, als hun de kans wordt geboden en als ze het woord krijgen.

Counterframe 4: ZELFOPOFFERING
"Sarahs mama doet echt alles voor haar. Zij wil net als wij alleen maar het beste voor haar kind."

Arme ouders zijn fundamenteel dezelfde ouders als andere ouders.

Maar juist door de armoede waarin zij leven, kunnen zij

hun opvoedende rol moeilijker vervullen. Zij beseffen dat zelf

maar al te goed en proberen hun kinderen kost wat kost te beschermen

voor de schadelijke gevolgen van armoede. Ze willen hun kinderen

kansen geven en gaan daarin soms heldhaftig ver, ten koste van zichzelf.

Dit frame benadrukt dat deze ouders 'normale' mensen zijn. Armoede is geen gevolg van hun gedrag, maar bepaalt dat gedrag wel en leidt tot schuldgevoelens. Tegelijk is hun relatie met hun kinderen er een van liefde en zorg.

Counterframe 5: HET RAD VAN FORTUIN
"Arm zijn, of worden... het is een loterij. Sarah heeft brute pech dat ze in dat gezin geboren is."

Niet alleen iemands individuele gedrag en keuzes bepalen zijn/haar levensloop.

Ook meer overkoepelende elementen spelen een rol:

de plaats waar je wieg staat, maar ook gebeurtenissen tijdens

het leven (jobverlies, echtscheiding, ziekte,...). Een aantal zaken

heb je nu eenmaal niet in de hand. Dat is ons lot, dat soms een noodlot wordt.

Dit frame zet de individuele verantwoordelijkheid op de achtergrond en zegt dat mensen in armoede en 'de anderen' niet wezenlijk van elkaar verschillen. Armoede kan veel oorzaken hebben en niet alles is maakbaar. Het rad kan ook keren en men kan proberen het te sturen, met een duwtje van derden. Armoede hoeft niet noodzakelijk generatiearmoede te worden.

Counterframe 6: HET REVEIL
"Dat er kinderen in onze school geen eten hebben, maakt me boos. In de 21-ste eeuw? Daar moeten we iets aan doen."

Kinderarmoede doet een beroep op onze solidariteit, burgerzin

en collectieve geweten. Het is een schokkende inbreuk op waarden

die ons verbinden - gelijke kansen, individuele ontplooiing,

participatie aan de samenleving - en die ook in de grondwet staan.

Het is een morele oproep om actie te ondernemen.

Ons inzetten voor de strijd tegen kinderarmoede brengt ook loutering

met zich mee: geven en sociaal handelen, maken gelukkig.

Dit frame stelt dat zich inzetten tegen kinderarmoede loont: maatschappelijk en ook persoonlijk. Het geeft een groepsgevoel en countert in die zin het individualisme dat de strijd tegen kinderarmoede hindert. Het gaat hier zelfs om een burgerlijke verantwoordelijkheid.

Counterframe 7: DIOGENES VAN SINOPE
"Een kind is toch niet arm als het geen smartphone heeft en als er thuis geen auto staat?"

De definities van armoede gaan uit van een standaard en van normen en criteria.

Die moeten we radicaal ter discussie stellen.

M.a.w. de norm - altijd een sociale constructie en dus relatief - is het probleem.

Daardoor voelen kinderen in armoede zich uitgesloten.

Als we met z'n allen anders gaan leven (eenvoudiger, minder consumptie,

meer naar de natuur,...) zullen we armoede in een minder problematisch

licht zien en zal er minder uitsluiting zijn.

We zullen ons rijker en bevrijd voelen.

Overigens kan een kind dat in 'rijkdom' opgroeit, ook arm zijn:

aan relaties, aan aandacht, aan liefde.

Dit wat provocerende counterframe stelt de inhoud en definitie van het westerse begrip 'armoede' en de bijbehorende normen en standaarden aan de orde. Arme Belgische kinderen zijn bv. rijk in vergelijking met kinderen in ontwikkelingslanden. De normen zijn dus niet vanzelfsprekend. Het frame gaat ervan uit dat mensen kunnen kiezen voor minder. Dat is een vrijheid die veel mensen in armoede niet hebben.

Goed om weten
Een keerzijde van deze counterframes, kan dit beeld zijn: wie niet uit armoede geraakt, zal wel geen doorzetter zijn.
De frames zijn hier netjes van elkaar gescheiden, maar in de praktijk verschijnen ze in combinaties die elkaar overlappen.
Streven naar een meer genuanceerde beeldvorming over kinderarmoede is een werk van lange adem.