- Juf Sarah: Hoeveel stukjes hoor je in Sinterklaas? Sint - ter - klaas ...... drie, juf!
- Juf Ellen: Hoeveel stukjes hoor je in Piet? p - ie - t ..... drie, juf!
Waarom is de instructie van juf Ellen beter dan deze van juf Sarah? Het onderzoek van Tereza Ukrainetz en collega's geeft een antwoord.
Het klankbewustzijn is een belangrijke voorspeller voor het leren lezen. Voldoende reden dus om in te zetten op dat klankbewustzijn in de kleuterklas. Maar welke taakjes zijn nu noodzakelijk om het klankbewustzijn te stimuleren bij de oudste kleuters?
- Rijmen "sint" en "pint"? "Ja!" antwoorden de kleuters.
- Laten we het woord "chocolade" in stukjes klappen: cho-co-la-de.
- Siska, de klaspop, krijgt alleen cadeautjes waarin de klank "s" in het woord te horen is. De kleuters ontdekken dat Siska snoep, een slee en een 'cd' van K3 krijgt. Jammer genoeg krijgt ze geen mandarijn en ook geen blokken.
- Er is een woordrobot op bezoek in de klas. Hij heeft een "p - o - p" van de Sint gekregen. Kunnen de kleuters zeggen welk cadeau hij precies kreeg? Ja, het is een 'pop'!
- In welk woord hoor je het meeste klanken? In "r - oe" of in "p - aa - r - d"? Tel maar mee op de vingers... In paard horen we vier klanken, in roe twee. Paard heeft dus het meeste klanken.
Antwoord 1 en 2 zijn weinig noodzakelijk; 3, 4 en 5 zijn wel zeer belangrijk.
Tot onze verbazing voegen de eerste twee taakjes weinig toe om het voorbereidend lezen te stimuleren. Rijmen en woorden klappen in lettergrepen lijken ons logische voorlopers van woorden klappen in klanken. We denken dat we er kleuters mee vooruithelpen om hen eerst te leren oefenen met lettergrepen en rijmen, opdat ze nadien minder moeite hebben om woorden in klanken op te splitsen. Maar niets is minder waar volgens het nieuw wetenschappelijk onderzoek.
Oefenen op het klappen in lettergrepen, zoals "schoor-steen" helpt onze kleuters niet vooruit om woorden te kunnen splitsen in klanken, zoals "z - a - k". Integendeel, het leidt tot verwarring bij de kleuters. Dit blijkt uit het onderzoek van Ukrainetz en haar collega's.
Hun onderzoek lijkt dus aan te wijzen dat we onmiddellijk kunnen starten met taakjes als 3, 4 en 5: (begin)klanken laten ontdekken in een woord (klanken isoleren), klanken laten samenvoegen tot een woord (auditieve synthese) en een woord opsplitsen in klanken (auditieve analyse). Omdat de onderwijstijd beperkt is, laten we "klappen in lettergrepen" en "lettergrepen samenvoegen tot een woord" dus beter achterwege als we onze kleuters een efficiënte stap in de goede 'lees'richting willen laten zetten.
Moeten we onze kleuters dan ook niet meer leren rijmen? Het antwoord daarop lijkt ons minder evident. De kleuters maken namelijk kennis met gedichten en verhalen op rijm. "Rijmen" hoort tot onze cultuur.
Praktijktip
Heel wat handleidingen en methodes voor beginnende geletterdheid zijn nog niet aangepast aan dit nieuwe inzicht. Je kan beter meer energie investeren in de oefeningen voor klankisolatie, auditieve analyse en synthese. De oefeningen met lettergrepen sla je dan gewoon over.
Wetenschappelijke bron
Ukrainetz, T.A.; Nuspl J.j.; Wilkerson, K.; Beddes, S.R. The effects of syllable instruction on phonemic awareness in preschoolers. Early Childhood Research Quartely, 26, pp. 50-60
Lieve Van Seeveren
